Έλενα Ακανθιάς, Σίεζ σιεζίμον;, ΑΩ εκδόσεις, 2024 , της Ελένης Γούλα
“Εκατοντάδες ανθρώπινα σώματα, μικρότερα από ένα εκατοστό το καθένα, μπλεγμένα μεταξύ τους σε διάφορους σχηματισμούς και διακλαδώσεις που δεν μπορούσες να διακρίνεις την αρχή και το τέλος τους. Σαν να είχαν ενωθεί πολλές κορδέλες του Möbius, δίνοντας μια πολύπλοκη δομή με πολλαπλούς περίγυρους και πλευρικές επιφάνειες. Οι μινιόν ανθρώπινες φιγούρες ήταν σε συνεχή κίνηση, λες και καταδίωκαν κάτι ή κάποιον, που όμως τους διέφευγε συνεχώς, η μία πίσω, δίπλα, μπροστά, πάνω απ’ την άλλη, μέχρι το κέντρο του γλυπτού, όπου φαινόταν να αιωρείται μία λιλιπούτεια καμπάνα” (σελ. 20)
Οι μινιατούρες της Έλενας Ακανθιάς έχουν υλική υπόσταση. Tις είδα το 2021 στο Βερολίνο στην εγκατάσταση MEDUSA που είχα την τύχη να επισκεφθώ. [1] Γυναίκες, άντρες, σκεύη μαγειρικής, μικροπράγματα σε διαστάσεις εκατοστών δουλεμένες στην ελάχιστη λεπτομέρεια. Θαύμασα (εγώ με τα αδέξια δάχτυλα που ούτε μια ίσια γραμμή δεν μπορώ να τραβήξω), την δεξιοτεχνία της Έλενας αλλά και την αισθητικοποίηση της αγωνίας να εκφραστεί η τρομακτική ανθρώπινη ελαχιστότητα.
Δεν θα επεκταθώ σε συμβολισμούς και ανάλυση της συγκεκριμένης μινιατούρας που παρατίθεται πιο πάνω. Θα περιοριστώ μόνο να αναφέρω πως το γλυπτό αυτό - ανθρώπινες μινιατούρες γύρω από μια καμπάνα - λειτουργεί ως μοτίβο στην τελευταία νουβέλα της Έλενας Ακανθιάς με τον ανερμήνευτο τίτλο, “Σίεζ σιεζίμον;” [2].
Ο αναγνώστης θα διαβάσει παράξενα και πρωτάκουστα πράγματα σ΄αυτή τη νουβέλα. Είναι όμως τοποθετημένα σε πλαίσιο γνωστό και συνηθισμένο - γιατί συνηθισμένο μπορεί να θεωρηθεί το πλαίσιο όπου ένας αστυνομικός βρίσκεται στο γραφείο ενός γενετιστή, ακόμη κι αν αυτός, ο γενετιστής δεν σηκώνεται από την καρέκλα του να πάρει το ποτήρι με το νερό το ακουμπισμένο στο παράθυρο, παρόλο που πνίγεται από τον βήχα.
Κι άλλα παράξενα και απίστευτα γεγονότα συμβαίνουν στα τέσσερα κεφάλαια της νουβέλας. Ωστόσο η αφήγηση είναι τίμια και οι εικόνες αληθινές με την αλήθεια που φέρνει η τέχνη στα φτερά της, ακόμη κι όταν αυτά τα φτερά έχουν φτιαχτεί με υλικά πρωτάκουστα.
Όπως και στο δόντι του καρχαρία, την πρώτη νουβέλα της, η Ακανθιάς βασίζει την ιστορία που θα αφηγηθεί σε φυσικά/πραγματολογικά στοιχεία, τα οποία παρουσιάζονται με επιστημονικές παραπομπές στον αναγνώστη και σε κάθε ενδιαφερόμενο να ερευνήσει και να επιβεβαιώσει: Τα καλαμιδόψαρα ζουν σε μεγάλα βάθη και μόνο τα θηλυκά έχουν μια φωσφορίζουσα απόληξη κεραίας που προσελκύει τα θηράματά τους. Η γονιμοποίηση γίνεται με παράξενο τρόπο, καθώς το αρσενικό (σελ 23) δαγκώνει το θηλυκό, μένει προσκολλημένο σ’ αυτό ως το θάνατο του και τρέφεται απ' το αίμα του. Το φαινόμενο αυτό χαρακτηρίζεται ως σεξουαλικός παρασιτισμός και τα θηλυκά που ζουν ως 30 χρόνια, μπορούν να απορροφήσουν πολλούς αρσενικούς συντρόφους στη διάρκεια της ζωής τους.
Ένα τέτοιο ψάρι λοιπόν, καλαμιδόψαρο, που λέει ότι είναι αρσενικό, ζητάει από τον γενετιστή του πρώτου κεφαλαίου να γίνει άνθρωπος, συγκεκριμένα άντρας, ο αστυνόμος όμως που τυχαίνει να βρίσκεται στο ίδιο δωμάτιο, επισημαίνει δόλο σ’ αυτή την πρόταση.
Στο δεύτερο κεφάλαιο, πρωταγωνιστής μοιάζει να είναι ο νεροχύτης και δυο κομμένα δάχτυλα της γυναίκας που αφηγείται, ενώ στο - πατριαρχικό - φόντο παρακολουθούμε δύο παιδικές φίλες, τη σχέση τους, τη ζωής τους και την εξάρτησή τους. Ανάμεσά τους πεθερές, ψέματα, καθωσπρέπει, διδακτορικά, τραπεζώματα, σοκολατόπιτα, γκέι και ζωές κρυμμένες ή μπορεί και κλεμμένες.
Στο τρίτο κεφάλαιο πάλι αντιμετωπίζουμε το περίεργο και απίθανο: Ένας καθηγητής έχει βγάλει στήθος και το σώμα του αντιδρά όπως το γυναικείο σε εμμηνόπαυση. Το γεγονός που έχει συμβεί είναι η εξαφάνιση της γυναίκας του συγκεκριμένου άντρα, όπως και άλλων γυναικών στην περιοχή. Μετά από τις εξαφανίσεις οι σύζυγοι αποκτούν γυναικείες σωματικές λειτουργίες. Σ' αυτή την κατάσταση, χωρίς τη γυναίκα του και με τα γυναικεία συμπτώματα να τον βασανίζουν, συμβαίνει κ το τελικό απίθανο. Τον ερωτεύεται το λάστιχο του ποτίσματος, από τον οποίο έρωτα δεν ξέρουμε αν θέλει να απαλλαγεί ή αν υποφέρει.
Ακολουθεί ο ποιητής που ερωτεύεται μια παραμάνα και στο τέλος το delete, το οποίο αναλαμβάνουν δυο προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης.
Όπως και στην πρώτη νουβέλα της Ακανθιάς, αλλά και στην έκθεση MEDUSA, το έμφυλο βρίσκεται σε πρώτο επίπεδο. Όμως ενώ στο δόντι του καρχαρία “Οι αντρικοί και γυναικείοι χαρακτήρες [...], στην ουσία δεν είναι παρά οι εκπρόσωποι του φύλου τους, όπως το παραδοσιακό δίπολο το έχει επιβάλλει κανονικοποιώντας το ως φύση" (Βραβάρα Ρούσσου https://www.oanagnostis.gr/15540-2/), εδώ το αρσενικό έχει συρρικνωθεί. Σε ένα πρώτο επίπεδο οι άντρες μεταμορφώνονται και μοιάζουν καρικατούρες, αυτό που συμβαίνει όμως είναι ότι το θηλυκό αρνείται τα χαρακτηριστικά του και παρουσιάζεται ως αρσενικό, ενώ το αρσενικό, μετά την εξαφάνιση των γυναικών παρουσιάζει, αναγκαστικά, γυναικείες ιδιότητες που όμως το καθιστούν δυσλειτουργικό και ανήμπορο.
Η Ακανθιάς γράφει υψηλής ποιότητας λογοτεχνία. Η γραφή της, που έχει χαρακτηριστεί μεταμοντέρνα (Λίλια Τσούβα https://www.fractalart.gr/to-donti-toy-karxaria/), είναι κρυπτική, κεντημένη σε βάθος, χωρίς περιττές λεπτομέρειες που αναζητά το ανοίκειο για να το οικειωθεί. Με όπλα το χιούμορ, τα πραγματολογικά στοιχεία και μια γλώσσα εύκαμπτη - από την επίσημη επιστημονική ως τις βρισιές της πιάτσας - επιχειρεί να σκάψει στα βάθη των θαλασσών για να αποκαλύψει εκείνα των ανθρώπων. Αξιοποιεί τη φυσιολογία των ψαριών για να χτίσει την πλοκή της νουβέλας, που όμως δεν έχει να κάνει με τα ψάρια αλλά με την κοινωνία των ανθρώπων. Γιατί, αν δεν αφορούσε τους ανθρώπους, τι λογοτεχνία θα ήταν. Άλλωστε, το ζητούμενο είναι η μετατροπή του ζώου σε ανθρώπινο ον και αυτό είναι μια χρονοβόρα διαδικασία. “Η διαδικασία μετάβασής σας στο ανθρώπινο είδος, κύριε Αγλαή, είναι χρονοβόρος”. (σελ. 83).
Ελένη Γούλα
ΑΝΑΦΟΡΕΣ:
1. Έγραψα και δημοσίευσα τις εντυπώσεις μου στο ηλεκτρ. Περιοδικό Μανδραγόρας, τις καταχώρισα και στο προσωπικό μου blog:https://istoriesanthroopoon.blogspot.com/2025/07/medusa-midusa-elena-akanthias.html
2. Μια προσπάθεια ερμηνείας επιχειρεί η Κατερίνα Λιάτζουρα στο στίγμαΛόγου: https://stigmalogou.gr/siez-siezimon-nouvela-se-4-praxeis-tis-elenas-akanthias/
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου